HANES Y TORCH
Ym 1977, roedd cost trwydded teledu lliw yn £18, cost y tŷ ar gyfartaledd yn £13,650, y Ford Cortina oedd y car a werthodd orau ym Mhrydain, fe wnaeth y Sex Pistols ymyrryd ar Jiwbilî Arian y Frenhines, gwnaeth Star Wars ei ymddangosiad cyntaf, gan ddod y ffilm wnaeth y fwyaf o arian y flwyddyn honno…. Ac agorodd Theatr y Torch ei drysau am y tro cyntaf.
Dyddia stori'r Torch yn ôl i ganol y 1960au, pan benderfynodd Cyngor Sir Penfro y byddai ganddo ganolfannau rhagoriaeth ar gyfer gwahanol fathau o weithgareddau hamdden, ac un o'r rhain oedd y celfyddydau perfformio. Fe wnaeth adeiladu Pont Cleddau agor cynulleidfa ledled Sir Benfro ar gyfer theatr newydd, ond roedd yn symudiad dewr i’w lleoli yn Aberdaugleddau yn hytrach na thref sirol Hwlffordd.
Dechreuodd y gwaith ar Theatr y Torch ym 1973. Y cysyniad cychwynnol oedd menter gymunedol fach wedi'i chysylltu â Chanolfan Addysg Bellach yn yr adeilad cyfagos ond oherwydd poblogrwydd y lleoliad ar unwaith, daeth ehangu'n anochel a daeth yn brosiect llawer mwy yn gyflym iawn.
Dyluniwyd y theatr gan y pensaer lleol, Monty Minter, gyda phrif awditoriwm o 297 sedd ar gost o £500,000, a alluogwyd gan gyfraniadau gan gyrff cyhoeddus gan gynnwys Cyngor Celfyddydau Cymru, Cyngor Sir Penfro, Bwrdd Croeso Cymru, Cyngor Tref Aberdaugleddau a Phurfa'r Olew AMOCO UK, ac fe wnaeth y Torch gymryd ei henw o’i logo.
Yn gynnar yn ystod y gwaith adeiladu, penderfynwyd y dylai'r theatr fod yn gynyrchiadol yn hytrach nag yn un a oedd yn derbyn, sef yr unig ffordd i sicrhau ystod gywir o raglenni. Yn gil y penderfyniad hwn ffurfiwyd Cwmni Theatr y Torch, ac uwchraddiwyd y cynlluniau adeiladu gwreiddiol i gynnwys llwyfan sylweddol gyda brigdwr, is-ofod a chlwyd oleuni.
Agorodd Theatr y Torch ei drysau gyntaf ym mis Ebrill 1977, fel lleoliad amlbwrpas, ar agor saith diwrnod yr wythnos trwy gydol y flwyddyn, gan gynnig ystod eang o ddigwyddiadau gan gynnwys ffilmiau rheolaidd, perfformiadau bale, dawns, opera, sioeau plant, adloniant ysgafn a mwy.
Mae'r cyfarwyddwr artistig gwreiddiol, Graham Watkins, yn hel atgofion: “Un o amseroedd cynharaf fy mywyd oedd agor y Torch. Cyn y cyfnod agoriadol a’r noson gyntaf, roeddwn i'n arfer gorwedd yn effro mewn ofn y byddem ni'n agor a byddai'r actorion ar y llwyfan, ond byddai'r awditoriwm yn wag. Ni ddigwyddodd felly a hanes yw’r gweddill!”
Gyda sefydlu theatr un cwmni parhaol, ymgorfforwyd Cwmni Theatr y Torch Cyfyngedig ar 26 Awst 1977, ac mae bellach yn theatr ddielw, wedi'i hariannu'n gyhoeddus ac yn elusen gofrestredig. Cynhyrchiad mewnol cyntaf Theatr y Torch ym mis Tachwedd 1977 oedd Relatively Speaking gan Alan Ayckbourne, ac yna Nelson ac Emma, drama a gomisiynwyd yn arbennig gan Robert Furnival. Wedi’i chyfarwyddo gan Graham Watkins, roedd gan y ddrama gast o wyth gan gynnwys tri actor proffesiynol, Joanna Field, Philip Rowlands a Peter Doran, a’r olaf yn goroesi cael ei grogi ar y llwyfan bob nos i ddod yn gyfarwyddwr artistig presennol y Torch.
Yn y bum mlynedd gyntaf, cynhyrchodd Cwmni Theatr y Torch dros 40 o ddramâu, yn amrywio o glasuron a chomedi i ffars a chyffro, gan gyflwyno ystod eang o ddramâu a sioeau a ddyluniwyd i apelio at bob chwaeth. Gwasanaethodd y gymuned hefyd trwy leoliadau teithiol yn y sir gyda'i sioe deithiol ei hun, a theithio ei chynyrchiadau ar draws Cymru. O'r dyddiau cynnar hynny, mae’r aelod sylfaenydd Annie Pearson yn cofio, “Roeddem yn gwmni repertoire go iawn - grŵp o actorion a ddaeth ynghyd ac yn aros gyda'n gilydd i ymddangos mewn amrywiaeth eang o ddramâu dros fisoedd lawer.”
Fel unig theatr broffesiynol Sir Benfro, buan y sefydlodd Theatr y Torch ei hun fel llwyddiant diamod, gan gydnabod yn lleol ac yn genedlaethol gyda'i changen gynhyrchu yn cynnig ystod o glasuron a dramâu newydd trwy gydol y flwyddyn a sioeau Nadolig poblogaidd bob amser; gan ddenu perfformwyr o'r safon uchaf. Dros y deugain mlynedd diwethaf, mae cwmni Torch wedi mynd ymlaen i lwyfannu 50 o gynyrchiadau, gan gynnwys sioeau sydd wedi teithio’n rhyngwladol ac wedi perfformio yng Ngŵyl Caeredin i ganmoliaeth arobryn.
Ym 1998 dychwelodd Peter i'w sir enedigol i gymryd yr awenau fel Cyfarwyddwr Artistig y Torch. Ymhen ychydig flynyddoedd aeth ati i raglen ddatblygu ac ehangu, gan arwain at brosiect adnewyddu ac estyn gwerth £5.4 miliwn yn 2007, gan drawsnewid Theatr y Torch yn lle hygyrch, cyfforddus a deniadol i fwynhau adloniant a'r celfyddydau, gydag awditoriwm prif dy 300 sedd a Theatr Stiwdio 102 sedd (ynghyd â thechnoleg sinema ddigidol o'r radd flaenaf gyda galluoedd 3D), oriel gelf bwrpasol, cyfleusterau bar a chaffi deniadol. Mae ei ddwy sgrin yn dangos y gorau o ffilmiau tycelf, annibynnol a Phrydeinig yn feunyddiol, ynghyd â ffefrynnau, ffilmiau teulu a darllediadau byw, ac ar hyn o bryd maent yn cynnig dros 1,000 o sioeau, ffilmiau, arddangosfeydd celf a darllediadau byw yn flynyddol yn addas ar gyfer pob chwaeth.
Mae Theatr y Torch wedi goroesi i'r unfed ganrif ar hugain pan mae cymaint o leoliadau eraill wedi cau eu drysau neu wedi peidio â pharhau fel tai chynhyrchu, gyda chymaint o leoliadau celfyddydol ledled y wlad wedi cael eu heffeithio'n andwyol gan doriadau mewn cyllid i'r celfyddydau. Mae'n ddyledus i'w oroesiad i frwdfrydedd diflino ei staff, ymroddiad ei gyfarwyddwyr, actorion, staff a gwirfoddolwyr, ac wrth gwrs, y diddordeb a'r anwyldeb parhaus y mae'r theatr yn ei gynhyrchu ymhlith pobl Sir Benfro a thu hwnt.
Wrth drafod hirhoedledd y Theatr, dywedodd y Cyfarwyddwr Artistig Peter Doran: “O'r diwrnod cyntaf dywedwyd wrthym fod y Torch wedi'i hadeiladu yn y man anghywir a dros y blynyddoedd rydym wedi ynd o un argyfwng cyllido i'r llall ond rydym yn parhau i fod yma ac yn dal i wneud yn dda, felly ni welaf unrhyw reswm pam na ddylem fod yma am ddeugain mlynedd arall o leiaf. Mae gennym ni ynulleidfa ffyddlon wych, mae'n amlwg eu bod nhw eisiau i'r Torch fod yma, dyna pam maen nhw'n ein cefnogi ni felly ymlaen ac i fyny â ni!”
TORCH THEATRE NEWSLETTER
Get in the Spotlight!
Want to be the first to hear about upcoming performances, exclusive ticket offers, and behind-the-scenes action at the Torch Theatre? Subscribe to our newsletter and let the drama come to you.